May 11th, 2013

We denken meestal aan evolutie als iets dat lange tijd duurt, en dus zeer langzaam plaatsvindt. Het duurt al gauw honderdduizenden tot miljoenen jaren voordat soorten evalueren en zich aanpassen aan veranderde omstandigheden.

Maar dit blijkt dus niet altijd het geval. Onlangs maakten onderzoekers bekend dat klifzwaluwen in het zuidwesten van Nebraska zich snel wisten aan te passen aan het wegverkeer. Het is namelijk zo dat vogels met kortere vleugels minder kans hebben om op een autoruit of bumper terecht te komen. In minder dan 30 jaar is dan ook de gemiddelde spanwijdte van deze vogels beduidende korter geworden, waardoor er dus nu ook minder vogels botsen met auto’s.

Dit is slechts één voorbeeld, maar er is in toenemende mate wetenschappelijke aandacht voor de tijd waarin evolutionaire ontwikkelingen kunnen plaatsvinden. Evolutionaire veranderingen vinden waarschijnlijk veel sneller plaats vindt dan we voorheen dachten. En de mens speelt hierin een groter rol dan gedacht.

Een van de factoren die in het versnellen van evolutie een rol kan spelen is het verstoren of aantasten van de omgeving waarin een soort leeft. Hierbij gaat het zowel om de snelheid als de mate van ontwrichten van de leefomgeving. Zo  suggereren andere studies dat door de moderne commerciële visserij, met name door de opkomst van technologieën zoals het vissen met door motor aangedreven netten, vispopulaties zijn veranderd. In de loop van een paar generaties, worden bepaalde vissoorten eerder geslachtsrijp en zijn dan ook kleiner. Dit is natuurlijk handig als vis om te overleven, maar maakt aan de andere kant de vis als voedsel minder geschikt voor zowel ons als andere roofdieren.

Nu zijn er natuurlijk ook milieuveranderingen zonder menselijke tussenkomst, maar wij zijn toch ook wel erg goed in het maken ervan. Of het nu gaat om de aanleg van een snelweg of de komst van een vissersvloot,  dramatische milieu-verschuivingen kunnen lokale soorten heel snel veranderen. En die veranderingen kunnen zelfs nieuwe soorten  of ondersoorten  creëren, allemaal binnen een tijdsbestek van tientallen tot honderden jaren.

Het ziet er dus naar uit de evolutie op een veel korte tijdspanne een rol speelt in het veranderen van soorten en hierdoor ook van de ecosystemen waarvan ze onderdeel uit maken. Naast de voordelen die het sneller aanpassen van bepaalde soorten heeft, zijn er dus ook meer ingrijpende consequenties mogelijk – consequenties die we nu nog niet overzien. Met andere woorden, het gaat niet alleen over hoe de auto’s op een snelweg het aantal vogels vermindert. Het gaat ook over hoe de vogels zich aanpassen aan de snelweg, en wat de gevolgen van deze aanpassingen zijn op het grotere (eco)systeem. Eten zwaluwen met korte vleugels andere dingen dan hun soortgenoten met lange vleugels? Zijn ze ook moeilijker te vangen door hun vijanden? Enzovoort.

Milieuveranderingen tasten dus op een complexere manier onze ecosystemen aan dan we dachten. En nu maar hopen dat ook wij door de toegenomen aantasting van onze aarde  sneller evolueren naar een Homo Sustinens.