Interview en uitzending door EenVandaag:
Uitzending EenVandaag 24-7-2020
Het is een nachtmerriescenario, maar het kan zomaar gebeuren: dierentuinen die door de coronacrisis moeten sluiten. Want 27 van de ruim 30 dierentuinen in Nederland hebben het financieel erg zwaar, zegt de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen.
Mocht het misgaan, dan heeft dat gevolgen voor een groot aantal dieren. “In totaal hebben we het over zo’n 1000 diersoorten en 100.000 dieren in Nederlandse dierentuinen”, zegt Lisette de Ruigh van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen (NVD). En daarom hebben ze bij het ministerie van Landbouw aangeklopt voor een noodpakket van 110 miljoen euro. Want door de lockdown en de bijhorende maatregelen leiden de dierentuinen een gezamenlijk verlies van 150 miljoen euro.
De noodklok luiden
Zware tijden voor Diergaarde Blijdorp. Financieel gaat het door corona erg slecht. Het Rotterdamse park is niet alleen: bijna alle dierentuinen in ons land staan op omvallen. Directeur Erik Zevenbergen doet wat hij kan, maar weet niet of het genoeg is.
Zoo Veldhoven luidde de noodklok al eerder. “Als dierenpark ben je afhankelijk van het hoogseizoen”, vertelt eigenaar Richard Loomans. “Juist dan moet je namelijk je inkomsten halen voor de rest van het jaar.” Het besluit van de overheid om dierenparken te sluiten kwam dan ook als een donderslag bij heldere hemel. “Het is makkelijk gezegd, maar al onze rekeningen moeten in die weken wel betaald worden.”
Invloed van corona
De dierentuinen die de impact van corona het snelst merken, zijn de dierentuinen zonder winstoogmerk, oftewel de stichtingen. “Elke euro die wordt verdiend wordt weer terug in het park gestopt”, vertelt Lisette de Ruigh. Deze parken hebben nauwelijks reserves, denk bijvoorbeeld aan Diergaarde Blijdorp in Rotterdam.
En Blijdorp is niet de enige. Ook Apenheul, Wildlands Zoo en Ouwehands dierenpark vertelden dit jaar ook te maken te hebben met een miljoenenverlies en maken zich daarom grote zorgen over de toekomst van hun park. Een woordvoerder van Apenheul vertelt dat zij maar maar 60 procent van de normale omzet draaien. “Dat is een verlies van 3 tot 4 miljoen dit jaar.”
Meer dan een dagje uit
Sinds Richard Loomans de papegaaienopvang in Veldhoven zeven jaar geleden overnam na een faillissement heeft hij er veel tijd en geld gestopt. Hij wist toen nog niet dat hij jaren later wéér in een crisissituatie terecht zou komen. “We hebben nieuwe volières gebouwd, maar ook andere dieren verwelkomt en van de papegaaienopvang een volwaardige zoo gemaakt.”
Pim Martens, hoogleraar duurzame mens-dierrelaties, kan goed begrijpen dat veel parken zich gaan heroriënteren. “Al helemaal na zo’n crisis”, zegt hij hierover. Naast een leuk dagje uit hebben ze bijvoorbeeld ook een voorlichtingsfunctie, zorgen ze voor educatie, streven ze naar behoud van diersoorten en doen ze wetenschappelijk onderzoek. “Maar sommige dierentuinen hebben ook een commerciële insteek. Dat kan wel eens op gespannen voet staan.”
Te veel amusement
“Het businessmodel van een dierentuin is vandaag de dag ontzettend moeilijk,” vertelt Martens. “Er moet een adventure- of dinopark bij om winstgevend te zijn en te kunnen rondkomen. Daardoor wordt een dierentuin te veel amusement, dat zou niet het hoofddoel moeten zijn.”
Volgens Lisette de Ruigh is dat hoofddoel nog altijd mensen bewust maken, inspireren en stimuleren om zorgen voor de natuur te hebben. In dierentuinen word je namelijk ondergedompeld in de natuur. “Mensen kunnen zich bewust worden van hun eigen rol in deze wereld. Wij dragen gewoon bij aan het behoud van natuur.”
Spagaat
Een dierentuin belandt daardoor al gauw in een soort spagaat. Dieren in een klein hokje zorgen er wél voor dat er onderzoek gedaan kan worden en zo dieren in het wild te kunnen helpen. Een zo goed mogelijke situatie voor het dier met zoveel mogelijk ruimte is vaak het doel. “Maar geef je ze te veel ruimte, dan ziet de bezoeker geen enkel dier meer,” merkt Martens op. “Terwijl je juist zoveel mogelijk bezoekers wil trekken, om die inkomsten vervolgens weer aan het dier te kunnen besteden.”
“Je wilt aan voorlichting doen, dat kost geld. Maar je wilt ook de dieren optimaal verzorgen”, zegt Martens. “Al die spanningen zijn er in elke dierentuin.”
Weinig compensatie
“Van de overheid krijgen we weinig compensatie”, zegt Loomans van Zoo Veldhoven. “Eenmalig 4000 euro voor een heel park. Als kleine zelfstandige, kan je daar wel 2 maanden van vooruit. Maar met een dierentuin en 25 man personeel, kunnen we onze dieren net een week voeren.”
In Nederland zijn 65 dierentuinvergunningen. Naast instellingen die dieren opvangen zoals Stichting Aap, zijn er ongeveer 30 échte dierenparken. “70 procent hiervan heeft echt flinke verliezen geleden”, laat de NVD weten. “Zonder overheidshulp gaan we het gewoon niet redden.”
Kantoorpersoneel knipt de kaartjes
De grote dierentuinen zijn 365 dagen per jaar open. “Maar vanaf april nemen ze personeel in dienst en begint het seizoen écht. Nu moesten de dierentuinen half maart dicht, terwijl de contracten met het personeel al waren afgesloten. De helft van de mensen was ineens niet meer nodig.”
“Omdat het eerste steunpakket van de overheid is gebaseerd op de maand maart, de maand waarin je nog minder mensen in dienst hebt, ontvang je uiteindelijk ook minder dan je eigenlijk nodig hebt.” Om zoveel mogelijk personeelskosten te besparen wordt in Blijdorp nu kantoorpersoneel ingezet om kaartjes te knippen.
Seizoensgebonden bedrijven
Voor een tweede steunpakket is als basis de gemiddelde omzet over 2019 genomen, vertelt De Ruigh. Oftewel de zomer- en wintermaanden verdelen over 12 maanden.
Het tweede steunpakket geldt voor de maanden juni, juli en augustus, de topmaanden, die zelfs met een dagbezetting van maximaal 40 procent van de capaciteit, een hogere maandomzet geven dan de gemiddelde omzet per maand in 2019. Hierdoor krijgen seizoensgebonden bedrijven, zoals dierentuinen bijna geen subsidie.
Gevolgen
Waar de bezoekersaantallen laag blijven, gaat de zorg voor de dieren wel door. Voor de dieren is het een ramp dat dierenparken in zwaar weer zitten. “Als dit echt lang blijft duren, ben ik bang dat de kosten gepaard gaan met het verzorgen van de dieren”, vertelt Martens. Ook Loomans van Zoo Veldhoven maakt zich zorgen. “Als de papegaaien moeten worden losgelaten hebben ze geen enkele kans om te overleven.”
In het najaar wordt duidelijk welk welke parken het eerst de nasleep van het virus gaan merken. De ministeries van Landbouw en Economische Zaken zijn op de hoogte van de situatie bij Nederlandse dierentuinen. Afgesproken is dat er op korte termijn een gesprek is met de dierentuinen, waarbij alle hierbij betrokken partijen worden uitgenodigd. De schade van de crisis blijft volgens De Ruigh nog een langere tijd zichtbaar. “Het gaat nog jaren duren om hiervan te herstellen.”
arbij alle hierbij betrokken partijen worden uitgenodigd. De schade van de crisis blijft volgens De Ruigh nog een langere tijd zichtbaar. “Het gaat nog jaren duren om hiervan te herstellen.”
PIM MARTENS 